Foto's en tekst: W. Schoendorf. Samos.de

Op het voetpad van Kámpos naar Vourliótes kun je een van de mooiste en meest comfortabele wandelingen maken.

Comfortabel omdat midden op de route de Pnaka-brontaverne je uitnodigt om een pauze te nemen.

Agía Matróna

Maar de route biedt, enigszins verborgen, nog meer hoogtepunten. Net achter het gehucht Paleochóri, aan de rechterkant en enigszins aan het zicht onttrokken, staat de witte kerkje met kruiskoepels van Agía Matróna.

Chios

Het kapelletje werd gebouwd in de tweede helft van de 16e eeuw door zogenaamde Chiosamii (Χιοσάμιοι), afstammelingen van Samioten die naar Chios waren geëmigreerd. 

Toen ze zich weer op Samos vestigden brachten ze de cultus van de “Osia Matrona” mee uit Chios. 

Fresco's

Het interieur van de kerk met kruiskoepel is bedekt met fresco's. De muurschilderingen, waarvan sommige ernstig beschadigd zijn, zijn vermoedelijk halverwege de 15e eeuw gemaakt en hebben een unieke betekenis in de kunstgeschiedenis.

Kalkpleisterlaag

Fresco schilderen is een techniek waarbij pigmenten, opgelost in water, op een verse, natte kalkpleisterlaag worden aangebracht. Wanneer de kalklaag droogt, wordt de verf opgenomen en vormt een duurzaam geheel met de muur. Fresco schilderen vereist een snelle werkwijze, omdat de kalklaag snel droogt. 

Vaste hand

Dit manier van schilderen vereist een hoge mate van precisie, een zekere en vaste hand en bovenal een driedimensionaal begrip van de structuur en tektoniek. 

Omdat de verf diep in de kalklaag is opgenomen zijn fouten moeilijk te corrigeren moet elke penseelstreek, elke verflaag moet perfect zijn. 

Hoogwaardig vakmanschap

De fresco's van de kruiskoepelkerk van Agía Matróna onderscheiden zich niet alleen door hun hoogwaardige vakmanschap, maar ook door hun uitzonderlijke artistieke vaardigheid, waardoor ze werkelijk van kunsthistorische betekenis zijn.

Striptekenaar

Ze overstijgen de statische ontwerpkenmerken van de orthodoxe heilige schilderkunst aanzienlijk en ogen verbluffend modern. 

De motieven – zoals de verdrijving uit het paradijs – zijn weergegeven in losse, schilderachtige sequenties, alsof ze door een vroege striptekenaar zijn gemaakt.

Herkennen en ontcijferen

Het is de moeite waard om even in de kleine kerk te blijven hangen en de scènes in je op te nemen – voor zover ze nog te herkennen en te ontcijferen zijn. 

De afbeeldingen van de heiligen en apostelen tonen niet simpelweg een reductie tot stereotiepe vormen, waardoor orthodoxe iconen vaak zo afstandelijk en ontoegankelijk overkomen.

Gelaatstrekken

Nee – de figuren hebben individuele gelaatstrekken en sommige heiligen lijken zelfs te glimlachen – alsof ze een paar kopjes te veel hebben gedronken boven in Pnaka, de herberg bij de bron.

Restauratie

De fresco's zijn dringend aan restauratie toe zijn, omdat de iconografie (de verhalen die deze muurschilderingen vertellen) uniek is voor Samos. 

Er zijn helaas geen bronnen of vergelijkende studies die deze fresco’s kunnen ontcijferen of in een kunsthistorisch relevante context kunnen plaatsen. 

Het zou daarom zeer nuttig zijn als experts of kenners van de Byzantijnse iconografie zich aan deze fresco’s zouden kunnen wijden.

Waar vind je deze kapel?

De kapel ligt hier, langs een parallelle weg langs de hoofdweg en bij de afslag naar Vourliótes.